Szwedzcy kupcy przywlekli z Azji trąd

Niektóre opisy pewnych średniowiecznych chorób przypominają charakterystykę trądu. Trudno jest jednak na podstawie samego takiego opisu rozstrzygnąć jednoznacznie z czym mamy do czynienia. Grupa szwedzkich naukowców pod przewodnictwem Christosa Economou z Uniwersytetu Sztokholmskiego wykryła aDNA bakterii trądu (Mycobacterium leprae) w przypadkach dziewięciu średniowiecznych szkieletów ze Szwecji. Przy okazji udowodniła, że jeden z jego szczepów dotarł kiedyś z Azji do Europy. „To unikalne odkrycie dla historii trądu w Europie” – stwierdzał Economou.

Bioarcheolodzy już wcześniej rozpoznawali przypadki M. leprae, gdyż wywołuje ona specyficzne zmiany kośćca. Są one jednak widoczne dopiero po wielu latach spędzonych z chorobą, dlatego trudno było ocenić ile tak naprawdę osób w średniowieczu zmarło z powodu trądu zanim doszło do zmian kości, lub zmarło z innej przyczyny, choć będąc chorym na trąd.

Dla M. leprae genetycy wykryli cztery typy polimorfizmów pojedynczego nukleotydu (SNP). Spośród nich typ 2 znany był tylko z Azji a typ 3 – z Europy i basenu Morza Śródziemnego. Zespół Economou wykrył dwa przypadki typu 2 (G) w Szwecji, co jest pierwszym takim odkryciem w Europie.

Przebadanych zostało 10 szkieletów ze szwedzkiego centrum handlowego Sigtuny, datowanych od X do XIV w., z których 8 wykazywało osteologiczne ślady trądu. Analiza DNA w dziewięciu przypadkach potwierdziła M. leprae. Dwa szkielety ze stwierdzonym azjatyckim typem 2 SNP trądu wiążą się zapewne ze szlakiem handlowym prowadzącym w średniowieczu ze Szwecji do środkowej i centralnej Azji.

Typy SNP M. leprae w Europie i Azji na tle szlaków handlowych

Wątpliwe jednak by sami zmarli byli kupcami. Jedno z nich to kobieta w wieku 20-30 lat a drugie – dziecko w wieku 11-12 lat. Prawdopodobnie nie byli ze sobą spokrewnieni ani nawet nie zmarli w tym samym okresie. Natomiast jakoś z kupcami musieli być związani, np. jako niewolnicy. Trądem mogli się zarazić nawet już w samej Sigtunie.

Badania Economou i jego współpracowników opublikowane zostały w magazynie naukowym Journal of Archaeological Science, Volume 40, Issue 6, 2013. Michelle Ziegler, patolog z Uniwersytetu w Saint Louis, podsumowała te analizy: „Badania takie jak to Economou i wsp. (2013), to tylko pierwszy krok w naszej wiedzy o powstaniu i załamaniu epidemii trądu w Europie i Azji”.

Autor tekstu: Grzegorz Antosik

Podziel się